1965 yılında sentezlenen aspartam -aynı zamanda E951 olarak da anılır- birçok yiyecek ve içeceklerde şeker yerine kullanılan bir yapay tatlandırıcıdır. Bir sakarit olmayan bu tatlandırıcının normal şekerden 200 kat daha tatlı olduğu bilinmektedir.

Aspartam ilk kez NutraSweet markasını adı altında satılmaya başlandı ve 2009'dan beri AminoSweet olarak satılmaktadır. Aspartam FDA tarafından onaylanmasından bu yana, çeşitli tıbbi ve siyasi tartışmalara, internette asılsız haberlere ve kulaktan dolma bilgilere konu olmuştur. 2007 yılında yapılan tıbbi bir incelemeye göre, besleyici olmayan tatlandırıcı olarak kullanıldığında, aspartam tüketim seviyelerinin güvenli olduğu sonucuna varılmıştır. Ancak, aspartam fenilanin içerir ve fenilketonüri (PKU) olan herkes tarafından kaçınılmalıdır.

Aspartam içeren Yiyecekler

Alkolsüz içecekler: Aspartam diyet kola gibi birçok diyet içecek ürününde bulunmaktadır. Çünkü şeker kamışı ve yüksek fruktozlu mısır şurubu gibi diğer tatlandırıcılara göre daha az kalori içerir. Tadı normal şekerle benzeştiğinden dolayı, şeker alımını azaltmak veya kilo vermek isteyen çoğu insan diyet meşrubatlardan yararlanmaktdır. Aspartam içeren diğer meşrubatlar; aromalı su ürünleri, tatlandırılmış ice tea, toz içecek karışımları, protein beslenme içecekleri, meyve-sebze suları ve kahvelere koyulan aromalı şuruplardır.

Sakızlar ve şekerlemeler: En popüler markalar özellikle paketlerinde ''şekersiz'' yazanlar çoğu zaman aspartam içerir. Normal şekerlermelerin yanı sıra naneli sakızlar, sert ve yumuşak şekerler gibi ürünlerde yaygın olarak kullanılan ortak madde/tatlandırıcıdır. Aspartam alımını orta derecede tutmak için normal şekersiz sakızlar ve şekerlemeler seçtiğinizden emin olun.

Lezzet Artırıcılar: Akçaağaç şurubu, reçeller, jöle, meyve tozları, ketçap, barbekü sos ve şekersiz çikolata gibi aspartam içeren maddeler, beslenmenizde istenmedik kalori alımını önlemek için kullandıklarınızdır. Aspartam bu yiyeceklere kalori alımını riske atmadan lezzetli bir tat katar.

Tatlılar: Şekersiz kurabiye, şeker içermeyen kekler, mus, dondurma ve dondurma sosları gibi tatlılar çoğunlukla aspartam içerir. Bu yiyeceklere kalori alımını önlerken normal tatlarının korunması için aspartam eklenir.

Yoğurt; şekersiz, yağsız ve içilebilir yoğurt katkılı içecekler aspartam içeren süt ürünleridir. Normalda yoğurt veya süt gibi yağsız veya az yağlı süt ürünleri sıklıkla aspartam gibi kalorisiz veya düşük kalorili yapay tatlandırıcılarla tatlandırılır.

Aspartamın Faydaları Aspartam ev kullanımı açısından popüler bir tatlandırıcıdır çünkü sofra şekeriyle kıyaslandığında bir bir hacim sağlamaz. Çeşitli tartışmalar ve asılsız haberlere konu olsa da, aşağıda aspartamın birkaç faydasını bulabilirsiniz.

Diş Problemleri: Sakaroz (işlenmiş sofra şekeri) ile kıyaslandığında, aspartam diş çürümesine katkıda bulunmaz. Streptokkok mutanları dental plaklarda yaşayan oral bakterilerdir. Bu bakteriler sukroz, laktoz, fruktoz, glikoz ve pişmiş nişastayı laktik asit olarak metabolize eder. Konsantre olduğu zaman da, laktik asit dişleri diş mineralizasyonu olarak etkileyebilir. Çalışmalar, 6-karbon şekere bağlı 6-karbon şeker ve disakkaritlerin dental plak bakterileri tarafından diş demineralizasyonuna neden olabilecek aside dönüştüğünü göstermektedir. Ancak, sakaroz bununla tamamen alakasız bir durumdur. Sakaroz dişin yüzeyinde tutkal görevi yapan en verimli bakterilerden dekstrana dönüşür. Dekstran aynı zamanda bakteriler için bir besin rezervi oluşturur.

Kilo Kontrolü: Aspartamın en çekici yönlerinden biri besleyici olmamasının, kalori içermediği anlamına geldiğidir. Sofra şekerinin 1 çay kaşığı 4 gram olduğuna ve her bir gram 4 kalori içerdiğine göre, bu 16 kalori eder. Bir diğer örnek ise, 1 kutu kolanın içinde 8 çay kaşığı ilave şeker vardır ve buda yaklaşık 128 kalori içerdiği anlamına gelir. Kilo kontrolünü sağlayan kişiler, genellikle normal sofra şekeri yerine aspartam ve diğerleri gibi yapay tatlandırıcılar içeren ürünleri tercih etmektedir. Aksine, nedeni henüz bilinmemekle birlikte, bazı araştırmacılar yapay tatlandırıcıların kilo artışı ile bağlantılı olabileceğini öne sürmektedir.

Diyabet: Birçok inanışa göre, aspartam ve diğer yapay tatlandırıcılar diyabetik kişiler için iyi bir alternatif olabilir. Sofra şekerinin aksine, aspartam karbonhidrat değildir ve kan şeker seviyelerini yükseltmez. Ancak diyabetik kişilerin şeker alternatiflerini ne şekilde kullanacağı konularında doktor veya diyetisyene danışmaları gerekmektedir.

Aspartamın Güvenliği ve Sağlığa Etkileri

Tıpkı diğer yapay tatlandırıcılar gibi aspartam da yıllardır büyük bir tartışma konusu olmuştur. Aspartamı eleştirenler, başta kanser olmak üzere çeşitli hastalıklara neden olduğunu öne sürmektedir. Ancak, ulusal kanser enstitüsü ve diğer kurumlara göre, aspartam ve diğer onaylanmış yapay tatlandırıcıların kanser veya diğer durumlara neden olabileceğini gösteren sağlam bir bilimsel kanıt yoktur. Çeşitli araştırmalar ise, aspartamın ölçülü tüketildiğinde hamile kadınlar için bile güvenli olabileceğini onaylamıştır. aspartam FDA tarafından düzenlenir ve piyasaya çıkmadan önce FDA tarafından incelenmiş ve onaylanmış olmalıdır.

Kanser: İnsanlardaki epidemiyolojik, hayvanlarda karsinojenite veya vitro genotoksik çalışmaların yorumlarına göre, aspartam ve kanser arasında bir bağlantı yoktur. Kullanılan dozlara bağlı olarak, bu araştırmalar aspartamın kansere neden olduğuna dair önemli bir kanıt bulamamıştır.

Hamilelik: Hamilelik ve emzirme esnasında aspartam kullanımı güvenli olsa bile kullanım miktarı önemlidir. Aspartat (aspartamda bulunan ortak amino asit) plasenta yolu ile geçmez.Bu nedenle hamile anneler aspartam içeren ürünler tüketebilir.

Nörolojik ve psikiyatrik etkileri: Gazetelerde ve bazı televizyon şovlarında aspartamın ruh halinde değişiklikler ve baş ağrısına neden olma gibi sorunlar yarattığı söylenmektedir. Değerlendirmelere göre, mevcuz dozlar içerisinde kullanıldığında nörotoksik etkilere neden olduğu gözlenmemiştir. Ancak nadir görülen karaciğer hastalıkları, fenilketonüri veya fenilalanin seviyeleri yüksek olan kişiler aspartam kullanmamalıdır.